آموزش کاربردی لینوکس Linux

[MR.F@RDIN 5]

تو این آموزش شما با خط فرمان لینوکس به صورت کاربردی آشنا میشید و در ضمن یکسری تکنیک ها رو هم یاد می گیرید.
این تاپیک می تونه مکمل تاپیک آموزش برنامه نویسی بش اسکریپت که خودم قبلا ایجاد کردم هم بشه.
فکر می کنم که این تاپیک یکی از تاپیک های خوب آموزش در بین انجمن های داخلی قراربگیره.
به زودی کاملش می کنم.
فعلا یا علی.

[MR.F@RDIN 5]

تو این آموزش من از کالی لینوکس استفاده می کنم چون که هم مناسب هکرهاست و هم با اون راحتم ولی شما از هر توزیعی که دوست دارید استفاده کنید.
سوال اول این هست که اصلا لینوکس چی هست؟
اگه بخوام اون رو خیلی خلاصه کنم لینوکس یک سیستم عامله و این سیستم عامل متن باز هست یعنی اجازه ی دستکاری کدهاش رو به ما میده.
لینوکس در واقع از خانواده ی یونیکس هست حالا یونیکس چی هست؟
یونیکس در واقع یک فوق سیستم عامل هست که اوایل دهه ی 1970 توسط Ritchie و Thompson ایجاد شد.
اساسا یونیکس تا حد زیادی به زبان c وابسته هست چون هر دو به صورت همزمان تکامل پیدا کردن.
اگه بخوام می تونم ساعت ها در مورد لینوکس و یا یونیکس برای شما توضیح بدم ولی اجازه بدید که خیال شما رو راحت کنم در تعریف لینوکس.
لینوکس یعنی آزادی و این فقط یک کلمه نیست در واقع یک مفهوم هست که هر برنامه نویس و یا هکری باید اون رو درک کنه.

اولین چیزی که باید در مورد کار با لینوکس بدونید مفهوم شل هست. شل دستورات رو دریافت می کنه و اون ها رو برای اجرا تحویل سیستم عامل میده.
(البته این وسط کلی اتفاق روی میده که ما کاری به اون نداریم ما فقط با مفهوم شل کار داریم)
اکثر توزیع های لینوکسی یک شل بنیادی از پروژه ی گنو به اون ها ارث رسیده که به اون bash یا bourne again shell میگن.
زمانی که بخواهیم به شل دسترسی داشته باشیم باید از ترمینال استفاده کنیم ترمینال نقطه ی ورود ما به شل محسوب میشه.
که در تصویر زیر من ترمینال کالی لینوکس رو به اجرا دراوردم.



اما قبل از اینکه با دستورات آشنا بشیم باید با سیستم فایل لینوکس آشنا بشیم.
سیستم فایل لینوکس به صورت درختی هست که روت در بالاترین اون قرار می گیره و ما باید این ساختار رو بشناسیم و در اون حرکت کنیم.



که چند موردی که خیلی به کار ما میاد رو توضیح میدم.
/ یا روت که در بالای درخت وجود داره و مهمترین دایرکتوری سیستم محسوب میشه و دارای زیر دایرکتوری های مختلفی هست.

root/ که همون دایرکتوری (کاربر) روت هست.
etc/ که عموما شامل فایل های پیکربندی مهم محسوب میشه برای start up و...
home/ که دایرکتوری خانه ی کاربرها هست و هر کاربری home مربوط به خودش رو داره.
mnt/ این جا جایی هست که انواع فایل سیستم به نوعی بر روی سیستم عامل سوار میشن.
media/ جایی که دیوایس هایی مثل usb بر روی سیستم عامل سوار میشن.
bin/ مربوط به برنامه های باینری که در اجرا نقش خیلی زیادی دارن.
lib/ شامل فایل های کتابخونه ای اشتراکی که برای اجرای خیلی از برنامه ها لازم هستن. 

 

[MR.F@RDIN 5]

(چند دستور ساده و کاربردی)

اولین دستوری که میخوام توضیح بدم دستور whoami هست که توسط اون می تونیم چک کنیم که با چه کاربر و سطحی به سیستم عامل لاگین کردیم.
البته برای این کار راههای زیادی وجود داره که من با کاربر روت لاگین کردم.



دستور change directory یا cd که این دستور یکی از پر کاربردترین دستورات در لینوکس هست و با استفاده از اون ما می تونیم در سیستم فایل لینوکس حرکت کنیم.
برای مثال من قصد ورود به دایرکتوری etc/ که شامل فایل های پیکربندی هست رو دارم تایپ می کنم cd /etc



چون که بحث تعیین مسیر ما تو سیستم فایل مهم هست ما باید اکثر اوقات مسیر جاری خودمون رو چک کنیم و ببینیم که در کجای سیستم فایل قرار داریم.
برای این کار از دستور print working directory یا pwd استفاده می کنیم که مسیر فعلی یا همون etc/ رو به ما نشون میده.



برای اینکه به مسیر قبلی برگردیم باز هم باید از دستور cd استفاده کنیم منتها از دو نقطه در کنارش استفاده می کنیم که اشاره به دایرکتوری والد داره.
یه مثال ساده من وارد پوشه ی دانلود شدم و قصد بازگشت به home دارم.



و اما دستور list یا ls که همونطور هم از اسمش پیداست برای لیست کردن محتویات یک دایرکتوری کاربرد داره.
ما وارد دایرکتوری etc/ شده بودیم که محل یکسرس فایل ها و دایرکتوری های مهم بود و ما با استفاده از دستور ls می تونیم لیست اون ها رو مشاهده کنیم.



یه نکته ی خیلی مهم در مورد کار با دستورات لینوکس وجود داره اون هم گزینه ها هست با گزینه ها ما می تونیم رفتار عادی دستورات رو تغییر بدیم
برای مثال وقتی که تو دایرکتوری etc/ قرار داریم و قصد داریم که جزییات بیشتری رو مشاهده کنیم می تونیم از گزینه ی l- در کنار دستور ls استفاده کنیم.
که خروجی رو به صورت long در اختیار ما میده و گزینه ها فقط شامل یک کاراکتر - به همراه کاراکتر مورد نظر هست.



این خروجی شامل یکسری فیلد مهم داره که شامل مجوزها و مالکیت و لینک های سخت و اندازه و نام فایل هست که ما فعلا به اون ها کاری نداریم.
از گزینه ها می تونم در اجرای یکسری از ابزارها هم استفاده کنم مثال nmap -h که help انمپ به من نشون میده.



جستجو در سیستم فایل لینوکس:
راستش این خودش داستان داره ولی من راحت ترین روش رو توضیح میدم.
دستور locate که ما با این دستور با بکار بردن یک عبارت جای اون عبارت در سیستم فایل پیدا کنیم.
مثلا می تونم فایل ها و متعلقات مربوط به ابزار انمپ رو پیدا کنم.



اگه به جست و جو کردن علاقه دارید می تونید از جست و جوی باینری با استفاده از دستور whereis استفاده کنید.
که محل باینری عبارت مورد نظرمون به همراه سورس اون دربرخی اوقات به ما نشون میده.



سیستم عامل لینوکس پر از خطوط کد نویسی و اسکریپت ها و فایل های مختلف هست و ما باید از محتوای اون ها اطلاع داشته باشیم.
ما با استفاده از دستور less در لینوکس می تونیم محتوای متنی فایل ها رو مشاهده کنیم.
مثلا در مسیر etc/ یکسری فایل های جذاب مثل passwd وجود داره که این فایل حساب های کاربری رو تعریف می کنه.
می تونیم با این دستور یه نگاهی به این فایل کنیم و ببینیم اصلا چی هست؟
البته مجوز ما کاربر روت هست یعنی مشکلی برای اجرا نداریم و با فشردن کلید q می تونم از دستور خارج بشم.





دستورات ساخت فایل در لینوکس چندین نوع هستن ولی من به دستور touch اشاره می کنم این دستور یه دستور جامعی هست که من حتی می تونم جزییات فایل ها رو هم با اون دستکاری کنم.
که ما کاری به اون ویژگی های این دستور نداریم.
اول نام دستور و بعد نام فایل



اگه به حجم فایل هم نگاه کنید 0 هست و این یک فایل خالی هست و احتیاج به ویرایش داره؟
حالا که با ساخت یک فایل ساده آشنا شدیم بد نیست که با ساخت دایرکتوری هم در لینوکس آشنا بشیم.
ما از دستور mkdir برای این کار استفاده می کنیم مثل قبلی اول نام دستور و بعد اسم دایرکتوری



بارها و بارها در لینوکس ما به کپی فایل ها احتیاج داریم و برای این کار ما از دستور copy یا cp می تونیم استفاده کنیم.
من یه دایرکتوری و یک فایل ساختم و حالا می خوام فایلی رو که ساختم به درون دایرکتوری که ساختم کپی کنم.
دقت کنید



برای پاک کردن فایل در لینوکس از دستور rm استفاده می کنیم البته باید در مورد کار با این دستور احتیاط کرد چون که این دستور عمل حذف رو به صورت غیر بازگشتی انجام میده.



برای پاک کردن دایرکتوری هم می تونم از این دستور استفاده کنم منتها باید به اون گزینه بدم و از گزینه ی r- استفاده می کنم.
و دایرکتوری مورد نظر ما چه خالی باشه و یا نباشه پاک میشه.
خوب این بخش تموم شد.

 

 

 

[MR.F@RDIN 5]

 

(مدیریت نرم افزار ها و پکیج ها در لینوکس)

یکی از مهمترین وظایف هر سیستم عاملی توانایی اون در نصب و حذف نرم افزارهاست.
ما در لینوکس می تونیم به سادگی پکیج های نرم افزاری خودمون رو دانلود و نصب کنیم.
این پویایی باعث به روز بودن و حل مشکلات بسیاری در مورد کار با نرم افزار ها شده.
وقتی که اشاره به یک پکیج نرم افزاری می کنم منظورم تمامی متعلقات و همین طور فایل های کتابخونه ای لازم برای اجرا هست.
به خصوص کالی که یک توزیع Rolling Release هست و این سیستم به روز رسانی چرخشی باعث میشه که باگ های نرم افزاری به سرعت برطرف بشن.
قبل از دانلود یک پکیج می تونیم چک کنیم که آیا پکیج مورد نظرمون در منابع موجود هست یا نه با دستور apt-cash search می تونم این کار رو انجام بدم.
که من یه جستجو برای ابزار nmap انجام دادم.



زمانی که متوجه شدیم که پکیج مورد نظرمون در منابع وجود داره می تونیم اون رو دانلود و نصب کنیم با استفاده از دستور apt-get install packname
که من قصد دانلود و نصب ابزار gtypist رو دارم.



که از من ابتدا سوال میکنه که آیا مایلم به دانلود و نصب؟
اما حذف نرم افزار:
ممکن هست به دلایل مختلفی مثل مشکل ورژن در ابزارها و یا کمبود فضای خالی و چیزهای دیگه ما مجبور بشیم که برنامه ای رو پاک کنیم.
این کار رو با استفاده از دستور apt-get remove packname انجام میدم.





آپدیت کردن پکیج ها:
منابع و یا ریپازیتوری های سیستم به صورت داینامیک ابزارها و پکیج ها رو به روزرسانی می کنن البته این با آپگرید اشتباه نشه.
منظورم لیست پکیج های منابع هست با دستور معروف apt-get update می تونم به سادگی این کار رو انجام بدم.



که مخازن من آپدیت هست.

آپگرید کردن پکیج ها:
آپگرید کردن مفاهیم زیادی داره ولی من منظورم آپگرید پکیج های نصب شده بر روی سیستم هست که از نظر امنیتی به خصوص کالی خیلی مهم هست.
با دستور apt-get upgrade این کار رو انجام میدم و این کار باید با کاربر روت انجام بگیره.





این ها یکسری دستورات پرکاربرد و مفید بودن.
ولی بدون وارد کردن لیست منابع و شناختن اون ها به سیستم عامل عملا نمی تونیم با پکیج ها کار کنیم.
فایل مهمی به نام sources.list تو مسیر etc/ وجود داره که باید لیست ریپازیتوری های قانونی رو به اون اضافه کنیم.
که لیست پیشفرض اون رو در کالی خودم میبینید.





برای دانلود یک ابزار سیستم عامل به این فایل مهم رجوع می کنه.

 

[MR.F@RDIN 5]

(مدیریت مجوزها در لینوکس)

سیستم عامل لینوکس یک سیستم عامل تک کاربری نیست چندین کاربر می تونن از اون استفاده کنن و کارهاشون رو انجام بدن.
ولی این وسط موضوع مهمی به نام امنیت وجود داره که نمیشه اون رو نادیده گرفت.
این که کاربرها در حد تعریف شده وظایف خودشون رو انجام بدن و به حقوق دسترسی هم احترام بزارن خیلی مهمه.
به همین خاطر موضوع مجوزها در لینوکس شکل گرفت.
کاربر روت که بارها اسم اون رو شنیدید بالاترین حق دسترسی رو سیستم دارا هست و اون تعیین می کنه که دیگران چه حقوقی در سیستم دارن.
هر فایل و یا دایرکتوری در سیستم عامل دارای مجوز دسترسی خاص خودش هست.
این مجوزها عموما شامل:
r که اجازه ی خواندن و باز کردن فایل هاست.
w که اجازه ی نوشتن و رویت فایل هست.
x که اجازه ی اجرای فایل هست اما لزوما نه خواندن و یا ویرایش اون فایل.
برای چک کردن مجوزها در لینوکس با استفاده از دستور ls و همینطور l- که قبلا هم در موردش صحبت کردیم می تونیم مجوزها رو مشاهده کنیم.



که فیلد اول از سمت چپ مربوط به نوع فایل و فیلد دوم هم مربوط به مجوزها هست.
که برای دسترسی کاربر(user) یا گروه (group) و یا دیگران (other) تقسیم شده.
و اگه مجوزی (-) باشه یعنی مجوزبرای اون منع شده.
تغییر مجوزها چندین راه داره ولی یکی از اون ها نشانه گذاری دسیمال هست.
ما اگه یک مجوز یوزر rwx رو مثل یک کلید خاموش و روشن در نظر بگیریم وقتی که مجوزی صادر بشه این کلید یک هست و در غیر این صورت این کلید صفر و یا خاموش هست.
rwx ==> 111
000 <== ---
این فرم کلیدی می تونه تو تعیین مجوزها به ما کمک کنه از جمع زدن اون ها می تونیم مجوزها رو تعیین کنیم.
در واقع :
مجوز r برابر با عدد 4
مجوز w برابر با عدد 2
مجوز x برابر با 1
یعنی مجوز مثل rwx برابر است با 1 2 4
و جمع اون ها میشه 7 که به معنای دسترسی فول هست.
و اگه بخوام به فایلی این مجوز رو بدم که برای کاربر و گروه و دیگران فول باشه می تونم از این اعداد استفاده کنم 777
دستور change mode یا chmod که با بهره گیری از اون ما می تونیم مجوزها و دسترسی ها رو تعیین کنیم.
البته این کار باید با کاربر روت انجام بگیره این هم یه مثال ساده



و برای عدم مجوز دهی